piątek, 23 sierpnia 2013

Obyś żył w ciekawych czasach...

Dawno, dawno temu, w dzielnicy biedaków w Tebach żył lekarz imieniem Senmut i jego żona Kipa. Pomimo, że już od dawna byli małżeństwem nie mieli dzieci. Bogowie jednak byli dla nich łaskawi i oto pewnego dnia Kipa znalazła w Nilu łódeczkę z sitowia w której płakał maleńki chłopczyk. Ucieszona przyniosła go do swojego domu, nadała mu imię Sinuhe i postanowiła wychować jak własne dziecko. Kiedy chłopiec podrósł rodzice oddali go do świątyni Amona aby tam uczył się zawodu lekarza. Niedoświadczony i naiwny chłopiec wchodzi w świat dorosłych, poznaje tajniki egipskiej medycyny, udaje mu się zostać pomocnikiem królewskiego trepanatora, ale równocześnie obserwuje codzienne życie w murach świątyni, które stanowi dla niego ogromne rozczarowanie i mocno podkopuje jego wiarę w bogów i szacunek dla kapłanów. W czasie pobytu w świątyni poznaje przypadkowo dwóch młodych ludzi - Amenhotepa, następcę egipskiego tronu oraz Horemheba, wojownika, który przybył do Teb szukać szczęścia. Los splata ścieżki życia tych trzech chłopców na kolejne lata i niejednokrotnie wystawi na próbę łączącą ich przyjaźń...

"Egipcjanin Sinuhe" to najsłynniejsza powieść fińskiego pisarza Miki Waltariego. Swoją premierę miała w 1945 roku i niemal natychmiast stała się światowym bestsellerem - przetłumaczono ją na kilkadziesiąt języków, a w 1954 roku została zekranizowana przez Michaela Curtiza.
Akcja powieści rozgrywa się w XIV w. przed Chrystusem, za panowania ostatnich władców XVIII dynastii - Amenhotepa IV (bardziej znanego jako Echnaton) i jego następcy Tutenchamona, oraz w okresie przejściowym po śmierci tego ostatniego.  

Książka ma formę pamiętnika, który Sinuhe spisuje pod koniec swojego bogatego w przygody życia - okresy powodzenia i bogactwa przeplatają się z latami ubóstwa, większość życia upływa mu na podróżach po sąsiednich krajach, wiele decyzji podejmuje pod wpływem emocji i w związku z tym niejednokrotnie wplątuje się w niebezpieczne przygody.
Chociaż sam Sinuhe jest postacią fikcyjną, to większość ludzi z którym się styka to osoby jak najbardziej realne, które wpływały na losy ówczesnego świata. Na drodze tebańskiego lekarza stają faraonowie Echnaton i Tutenchamon, słynna królowa Nefretete,władca Hetytów Supiliuliuma, król Babilonii Burna-Buriasz oraz panujący w Syrii Aziru. Postacią historyczną jest również Horemheb - wódz wojsk faraona, prowadzący zwycięskie wojny z Hetytami, plemionami izraelskimi i Syrią. 

Mika Waltari maluje w swojej powieści obraz egipskiego społeczeństwa - prowadzi czytelnika do świątyń poszczególnych bóstw i do Złotego Domu faraona, do bogatych i biednych tebańskich domów, opisuje winiarnie, targi, sklepiki, port i leżące poza murami Miasto Umarłych. W swoich wędrówkach Sinuhe odwiedza również inne części kraju - towarzyszy wojskom Horemheba w czasie walk na pustyni, przebywa jakiś czas w Memfis, a kiedy Echnaton przenosi swoją stolicę do nowo wybudowanego Achetaton również on zmienia miejsce zamieszkania. Jednak królewski lekarz nigdzie nie zagrzewa długo miejsca - okoliczności tak się układają, że większość czasu spędza poza granicami rodzinnego kraju - wędruje po Syrii, Mitanii i Babilonie, odwiedza kraje Hetytów i Kananejczyków, a nawet udaje się na Kretę. W czasie tych podróży doskonali swoją sztukę lekarską, nawiązuje cenne przyjaźnie oraz poznaje życie codzienne, obyczaje, religię i kulturę odwiedzanych krain. Jego pamiętnik stanowi bogaty w szczegóły, barwny i niezwykle ciekawy obraz przedstawiający najstarsze cywilizacje, które powstały na terenie Bliskiego Wschodu.

"Obyś żył w ciekawych czasach" - to chińskie powiedzonko doskonale pasuje do czasów w których toczy się akcja powieści. Panowanie Echnatona i jego reforma religijna to jeden z największych wstrząsów jaki stał się udziałem starożytnego Egiptu - wprowadzenie monoteistycznego kultu Atona w miejsce wielu wyznań, zajęcie majątków świątynnych oraz pacyfistyczny wydźwięk nowej religii stały się przyczyną niepokojów społecznych, osłabienia władzy faraona i ogromnego kryzysu gospodarczego, który poważnie zachwiał podstawami państwa. Jeżeli dołożyć do tego liczne konflikty zbrojne z sąsiadami to niezaprzeczalnie żył bohater książki w bardzo ciekawych czasach.

Zdarza się często, że autorzy tego typu powieści tworząc swoje książki największy wysiłek wkładają w tło historyczne ze szkodą dla charakterystyki postaci. Na szczęście Waltari nie popełnił tego błędu - Sinuhe to postać wielowymiarowa, która ewoluuje na naszych oczach: naiwny i niedoświadczony młody człowiek pod wpływem gorącej namiętności łamie wszystkie zasady, które wpoili mu rodzice i dopuszcza się wielu niegodnych czynów; pozbawiony środków do życia ima się najbardziej pogardzanej pracy, aby przynajmniej częściowo odpokutować swoje uczynki; przekonany przez faraona staje się gorliwym krzewicielem nowego kultu, dla którego nie zawaha się poświęcić całego swojego majątku; w imię dobra kraju postępuje niezgodnie z własnym sumieniem, aby pod koniec życia, jako zgorzkniały i wypalony starzec dojść do wniosku, że życie to marność, proch i nic więcej...

"Egipcjanin Sinuhe" to ciekawa, wielowątkowa, napisana pięknym językiem powieść nie tylko dla wielbicieli historii. To książka, którą po prostu trzeba przeczytać.

12 komentarzy:

  1. Uwielbiam Waltariego i uwielbiam Egipcjanina...:)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Zbierałam się do tej książki ładnych parę lat - ale było warto:)

      Usuń
  2. Rewelacyjna. Czytałam pierwszy raz dopiero rok temu i bardzo mi się podobała. Naprawdę klasyka.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Nas do tej książki zachęcał bardzo jeden z wykładowców na pierwszym roku studiów - mieliśmy z nim historię starożytną. Musiało upłynąć ponad 20 lat żebym po nią sięgnęła...

      Usuń
  3. Hm... widnieje na mojej liście "pilne do przeczytania" wśród kilkudziesięciu innych tytułów. Na pewno kiedyś się doczeka ;)

    OdpowiedzUsuń
  4. Świetna powieść! Czytałam ją dawno temu, to był początek mojego zainteresowania powieściami historycznymi, starożytnością i Egiptem. Ileż cytatów ja z niej wypisałam! Niektóre pamiętam do dziś (np. ten o ludziach głupich i mądrych, chytrych i naiwnych albo ten fragment o operowanej kobiecie). Może teraz ponownie wrócę do tej książki i sprawdzę, czy moja opinia nie ulegnie zmianie. ;)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Masz rację - mnóstwo wspaniałych myśli w tej książce. To nie tylko ciekawa fabuła ale ogromne źródło inspiracji.

      Usuń
  5. Nie wiem dlaczego ta książka mnie ominęła, ale widzę, że trzeba nadrobić zaległości. Tym bardziej, że czas i miejsce akcji są moje ulubione. Mocno zachęciłaś mnie swoją recenzją :)

    OdpowiedzUsuń
  6. Jest cudowna. Miejscami tak smutna, że aż palce drętwieją.

    OdpowiedzUsuń
  7. Nie znam za dobrze literatury fińskiej, ale ta książka wydaje się być godna zainteresowania :)

    OdpowiedzUsuń

Posty anonimowe będą kasowane - proszę podpisz się:)